درجه‌بندی سنی فیلم‌ها که در ایران آغاز شده است با وجود مطابقت با شرایط و عرف جامعه ایران، تا حدود زیادی از نظر محتوایی شبیه به درجه‌بندی فیلم‌ها در جهان است، البته تفاوت‌هایی هم در زمینه تقسیم‌بندی سنی وجود دارد.
به گزارش سینماسینما، درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، موضوعی است که این روزها در سینمای ایران جامه عمل به خود گرفته است، اتفاقی که تا حدود زیادی نظام اکران سینمای ایران را قانون‌مندتر از گذشته می‌کند و براساس آن فیلم‌ها در چارچوب درست و معینی برای مخاطبان نمایش داده می‌شوند.
حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی هم امروز در توییتی اعلام کرد که شورایی متشکل از متخصصان برای درجه‌بندی سنی فیلم‌ها از تابستان فعالیتشان را آغاز می‌کنند. توییتی که از اجرایی شدن این نظام درجه‌بندی خبر می‌دهد.
درجه بندی سنی برای فیلم‌ها اما سال‌هاست که در سینمای جهان در حال اجراست و طبق قوانین مشخص فیلم‌ها در سینماها اکران می‌شوند، حال که بحث درجه‌بندی سنی در ایران داغ است، خوب است که نگاهی به چگونگی انجام این موضوع در سینمای جهان بیندازیم.
درجه‌بندی سنی فیلم‌ها از چه زمانی آغاز شد؟
اوایل قرن بیستم با گلایه برخی از گروه‌ها و سازمان‌ها از اینکه فیلم‌های تولیدی هالیوود و برخی دیگر از کشورها برای کودکان و نوجوانان مناسب نیستند، برای نخستین بار موضوع درجه‌بندی فیلم‌ها بر سر زبان‌ها افتاد، اتفاقی که به تبع آن در آمریکا فهرستی از فیلم‌ها و تئاترهایی که برای کودکان مناسب نیستند در چند شهر آمریکا از جمله شیکاگو منتشر شد و در نهایت در مجلس آمریکا قانونی برای نمایش فیلم‌ها براساس محدودیت‌های سنی به تصویب رسید، پس از مدتی سایر کشورها هم تصمیم به اجرای قانون نمایش فیلم‌ها با محدودیت سنی بالای ۱۹ سال گرفتند.
نخستین درجه بندی شامل سه دسته بود، رده G برای همه سنین، M با نظارت والدین و R مختص گروه سنی بالای ۱۷ سال. البته چند سال بعد این درجه بندی با تشکیل انجمن فیلم آمریکا دستخوش تغییراتی شد.
انجمن فیلم آمریکا با نام اختصاری (MPAA) یک سازمان مستقل در آمریکا به شمار می‌آید که فعالیت خود را از نوامبر سال ۱۹۶۸ آغاز کرد، این انجمن قوانینی را برای درجه بندی فیلم‌ها در نظر می‌گیرد و این قوانین را به کمپانی‌های فیلمسازی ابلاغ می‌کند، همچنین وظیفه نظارت بر درجه‌بندی فیلم‌های تولیدی که قرار است به بازار بیایند بر عهده این انجمن است. با این حال کمپانی‌ها الزامی برای قرار دادن فیلم‌هایشان در سامانه این انجمن برای درجه‌بندی ندارند اما قوانین سخت‌گیرانه‌ای جهت انجام این کار در نظر گرفته شده است.
فیلم‌ها در جهان چه درجه‌بندی دارند؟
پس از گفت‌وگوی‌های فراوان در نهایت درجه بندی استانداردی توسط این انجمن برای تمامی فیلم‌ها در نظر گرفته شد که به صورت استاندارد در فیلم‌های جهان مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد، این درجه بندی به شرح زیر است.
درجه G: مختص تماشاگران عمومی است و بیشتر شامل انیمیشن‌های کودکان می‌شود، البته برخی از فیلم‌های کمدی، درام یا فیلم‌های مستند که در بردارنده مسایل غیراخلاقی و مضر برای کودکان نیستند هم در این درجه‌بندی قرار می‌گیرند. در واقع این درجه‌بندی شامل آثاری است که حاوی صحنه‌های غیراخلاقی، خشنونت و استعمال مواد مخدر نیستند.
درجه PG: فیلم‌های این دسته نیازمند راهنمایی والدین هستند، در واقع والدین تشخیص می‌دهند که تماشای این فیلم‌ها برای کودکانشان مناسب است یا خیر. انجمن به والدین توصیه می‌کند که فیلم‌ها را تماشا کنند و سپس درباره آن‌ها تصمیم بگیرند، فیلم‌های این دسته فارغ از صحنه‌های استعمال مواد مخدر است اما ممکن است کمی خشونت هم داشته باشند.
درجه PG-۱۳: این درجه مختص فیلم‌هایی است که تماشای آن‌ها برای کودکان زیر ۱۳ سال نیازمند راهنمایی والدین است، در واقع وقتی فیلمی در این گروه قرار می‌گیرد به والدین تذکر می‌دهد که ممکن است برای کودکان زیر ۱۳ سال صحنه‌های نامناسب داشته باشد، البته در این فیلم‌ها هم خبری از صحنه‌های غیراخلاقی و نامتعارف و خشنونت نیست و تنها مصرف موادر مخدر ممکن است وجود داشته باشد.
درجه R: درجه R محدود شده است و صحنه‌های فیلم‌های این درجه براساس تصمیم‌گیری انجمن مختص بزرگسالان است و برای نوجوانان زیر ۱۷ سال مناسب نیست، تماشای این فیلم‌ها باید همراه با والدین صورت بگیرد و توصیه شده است که والدین ابتدا خود فیلم‌های این درجه را ببینند و سپس با کودکان به تماشای آن بنشینند.
درجه NC-۱۷: این درجه بندی نشانگر این است که فیلم‌هایی که در این تقسیم بندی قرار می‌گیرند برای افراد ۱۷ و زیر ۱۷ سال مناسب نیستند و نباید به تماشای آن‌ها بنشینند چون ممکن است در بردارنده صحنه‌های نامناسبی باشند.
امروزه فیلم‌هایی که به صورت رسمی پروسه تولید و پخش را پشت سر می‌گذارند، در ابتدای تریلر خود علائمی درباره ویژگی درجه‌بندی سنی دارند و اطلاعاتی را به مخاطبان می‌دهند که رنگ سبز دارد، همچنین اگر فیلم در انجمن فیلم درجه بندی نشده باشد جمله «این فیلم هنوز درجه‌بندی نشده است» در آغاز آن نوشته شده است و گاهی اوقات هم در ابتدای تریلر فیلمی علائم با رنگ قرمز نشان داده می‌شوند که حاکی از آن است که فیلم و تریلر آن دارای صحنه‌های خشن و نامناسبی هستند.
کم و کیف درجه‌بندی فیلم‌ها در سینمای ایران
سازمان سینمایی هم روز دهم اردیبهشت ماه در اطلاعیه‌ای شرایط درجه‌بندی فیلم‌ها در سینمای ایران را اعلام کرد، برای اینکه مروری داشته‌ایم بر درجه‌بندی سنی جهانی فیلم‌ها خالی از لطف نیست که نگاهی هم به درجه‌بندی که سازمان سینمایی اعلام کرده است بیندازیم و مقایسه‌ای بین این دو داشته باشیم.
در ابتدای اطلاعیه سازمان سینمایی آمده است: «پیشگیری از هرگونه آسیب به مخاطبان اعم از کودکان و نوجوانان، اخلاقی و باورهای اجتماعی و جوانان بر اساس موازین تربیتی به عنوان ضرورت صنعت تصویر شناخته می‌شود، اهمیت این موضوع بدان خاطر است که گاه نمایش رفتار و گفتار شخصیت‌های منفی و ترس و مضامین مشابه هستند، برای رخدادهایی که متضمن خشونت برخی گروه‌های سنی نامناسب است، لذا اطلاع رسانی، طبقه بندی آثار و توصیه‌های آگاهی بخش با انواع روش‌ها ضروری به شمار می رود. نظام درجه بندی سنی فیلم‌ها نشانه بد بودن محتوای آثار نبوده و صرفا هدایتگر مخاطبان در تشخیص مطابقت آثار با موازین تربیتی و روحی روانی است و به همین منظور تبیین و ابلاغ می‌شود.»
همچنین در این اطلاعیه آمده است که دفاتر پخش فیلم، سالن‌های نمایش فیلم، سامانه‌های برخط نمایش فیلم و سامانه‌های پیش فروش و فروش اینترنتی بلیت سینما مکلف به اطلاع رسانی درجه بندی سنی مندرج در پروانه نمایش فیلم‌ها در تمامی مواد تبلیغی، فضای فیزیکی و مجازی مرتبط با نمایش فیلم هستند، همچنین پیش از نمایش فیلم در سینماها باید این درجه بندی اعلام و پنج مرتبه هم در هنگام نمایش باید به مخاطبان یادآوری شود.
درجه‌بندی فیلم‌ها براساس اعلام سازمان سینمایی به این شرح است:
گروه ۹+: این فیلم دارای الفاظ یا صحنه‌های نامناسب برای کودکان است و تماشای آن برای کودکان زیر ۹ سال توصیه نمی‌شود.
گروه ۱۲+: این فیلم دارای صحنه‌های نسبتا خشونت آمیز یا دلهره‌آور یا استعمال دخانیات و یا الفاظ نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمی‌شود.
گروه ۱۵+: این فیلم دارای صحنه‌های خشونت آمیز، ترسناک یا استعمال مواد مخدر یا روابط خلاف عرف جامعه و یا زبان تند و نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر ۱۵ سال توصیه نمی‌شود.
گروه ۱۸+: این فیلم دارای صحنه‌های افراطی از خشونت یا صحنه‌های استعمال مواد مخدر یا صحنه‌هایی تداعی‌کننده روابط زناشویی و یا الفاط و حرکات نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.
آنچه مشخص است تا حدود بسیار زیادی درجه‌بندی در نظر گرفته شده برای سینمای ایران فارغ از آنکه به خوبی جزییات را در نظر گرفته و متناسب با شرایط و عرف جامعه ماست، شباهت‌هایی هم با درجه‌بندی استاندار جهانی دارد و این مسئله نشانگر آن است که دغدغه سلامت روان کودکان در همه دنیا در جایگاه بسیار مهمی قرار دارد و دغدغه‌ها نسبتا مشابه هستند و سینما هم می‌تواند در این زمینه نقش موثری را ایفا کند.
البته تعیین سن کودکان و نوجوانان در درجه‌بندی فیلم‌ها در جهان و ایران براساس اطلاعیه سازمان سینمایی هم تفاوت اندکی دارد اما آنچه درباره ویژگی فیلم‌ها مطرح است تا حدود زیادی شباهت دارند.
جامعه‌شناسان و سینماگران، حامیان درجه‌بندی سنی فیلم‌ها
سال‌ها بود بحث درجه‌بندی فیلم‌ها در سینمای ایران مطرح می‌شد، برای مدتی مورد توجه و بحث سینماگران و فعالان این حوزه قرار می‌گرفت و پس از مدتی به فراموشی سپرده می‌شد اما این بار سازمان سینمایی گام جدی را در برقراری این موضوع برداشته و جامه عمل بر این اتفاق نیک پوشانده است که این اتفاق تمجید کارشناسان حوزه جامعه شناسی و فعالان این حوزه را هم به همراه داشت.
عماد افروغ جامعه شناس با تاکید بر اینکه نظام درجه بندی سنی فیلم‌های سینمایی به جهت پیشگیری از آسیب‌های روحی و ذهنی در گروه‌های سنی پایین لازم و ضروری است، گفت: «اجرای درست این طرح در جلوگیری از آثار مخرب و تشویش افکار مخاطبان کم سن و سال سینما موثر است و باید ابزارهای کنترلی برای بعد از اکران عمومی و پخش این فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی در نظر گرفته شود.»
علی اصغر محکی مدرس دانشگاه هم در این باره اینطور نظرش را بیان کرد: «اینگونه محدودیت‌ها علاوه بر مسائل جنسی باید شامل محدودیت خشونت، بد زبانی، صحنه‌های ترسناک و… هم شود، اصل موضوع فرخنده و خوب استچون کودکان و نوجوانان به لحاظ ویژگی‌های شخصیتی و ذهنی آمادگی پذیرش اینگونه تصاویر را نداشته و تاثیر مخربی بر ذهن و روان این طیف سنی خواهد گذاشت. ممکن است اعلام محدودیت سنی برای برخی فیلم‌ها به نوعی ایجاد محرک برای تماشای آن فیلم از سوی طیف سنی منع شده باشد که باید برای جلوگیری از آن تدابیری اندیشیده شود.»
در این میان سینماگران سرشناسی هم ضمن استقبال از درجه بندی سنی فیلم‌ها، نظرات خود را درباره چگونگی ظهور و بروز آن مطرح کردند، از جمله سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده و سینمادار که گفت: «رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی کار بسیار خوبی است و فواید زیادی دارد که منجر به اتفاقات خوب می‌شود، البته اجبار نباید باشد چون نتیجه عکس دارد و مقاومت ایجاد می‌کند.»
سیدغلامرضا موسوی عضو هیات رییسه شورای‌عالی تهیه‌کنندگان هم نظر خود را اینچنین مطرح کرد: «با اجرای رده‌بندی سنی، خانواده‌ها برای دیدن فیلم‌ها اطمینان پیدا می‌کنند و می‌دانند کدام فیلم برای کودک، نوجوان و یا جوانشان مناسب است و علاوه بر آن اعضای شورای پروانه نمایش فیلم‌ها با دست بازتری عمل می‌کنند.»
سیدمحمود رضوی تهیه‌کننده سینما هم در توییتی این اقدام را یکی از مهم‌ترین اتفاقات سینمای ایران در سال جدید دانست و تاکید کرد که این قانون هم نمایش فیلم‌ها را ضابطه‌مند می‌کند و هم سخت‌گیری‌های بیهوده در زمینه اصلاحی فیلم‌ها را سامان می‌دهد چون قطعا ممیزی فیلم برای یک کودک ۹ ساله با یک فرد بالغ متفاوت است.
آنچه از نظرات بر می‌آید دغدغه و نگرانی کارشناسان از سیستم و شیوه اجرای این طرح است، در واقع اجرای درست شرط آن است که این طرح بتواند تاثیرگذار باشد و به نتیجه مثبتی که مدنظر همگان است برسد، پرهیز از اجبار در عین کنترل و اجرای درست به نحوی که کودکان و نوجوانان را درباره فیلم‌ها کنجکاو نکند که تاثیر عکس دارد، بسیار قابل توجه و مهم است.
منبع: خبرآنلاین- مهدی درستی